چشم همه به دیگری است

مدتی است ذخایر خون شهرمان با کمبود مواجه شده است. نگرانی از این موضوع، نقل دیروز و امروز نیست. هرچندوقت یک‌بار چنین خبرهایی را می‌شنویم؛ بماند که طی یک سال اخیر، ترس از کرونا سبب شده برخی برای انتقال خون اقدام نکنند. چقدر با این خبرها مواجه می‌شوید و به گوشتان می‌خورد؟«ذخایر خونی در خراسان رضوی به‌شدت رو به کاهش است و از مجاوران و زائران حضرت امام‌رضا(ع) تقاضا می‌شود به یاری بیماران نیازمند خون بشتابند»، «کاهش مراجعه مردم به پایگاه‌های اهدای خون به‌دلیل روزه‌داری و گرمای هوا میزان ذخیره خون استان را به‌شدت کاهش داده است»، «هم‌زمان با تداوم بحران کاهش شدید ذخایر خونی در خراسان رضوی و کم‌شدن شمار داوطلبان اهدای خون در استان، آژیر خطر کاهش شدید ذخایر خون مورد نیاز بیماران و بیمارستان‌ها در این استان به صدا درآمده است.»

گاهی حتی زمانی که درمعرض شنیدن این اخبار هستیم، هرگز به ذهنمان خطور هم نمی‌کند که «ما هم می‌توانیم یک اهداکننده باشیم.» درباره دلایل دوری‌کردن از این کار که درحقیقت تداوم‌بخشیدن به زندگی دیگری است، با مردم گفت‌وگو کردیم.
وجود پایگاه انتقال خون امام رضا (ع)در منطقه8، واقع‌در خیابان دانشگاه، بهانه‌ای شد تا گپ‌و‌گفتی با ساکنان و کسبه محله جنت و خیابان کوهسنگی داشته باشیم که در فاصله چندصدمتری پایگاه قرار داشتند. افرادی که با وجود عبور از مقابل این پایگاه متوجه وجود این ظرفیت درکنار دستشان نبودند.

خون ما به درد کسی نمی‌خورد

میدان شریعتی در نزدیک پایگاه اهدای خون ایستادیم. با آنکه اعلام شده به دلیل اوج‌گرفتن کرونا برخی اصناف تعطیل باشند، اما مغازه‌های غیرضروری باز هستند. به‌سراغ لباس‌فروشی می‌رویم که صاحبش خودش را رضا و39ساله معرفی می‌کند می‌گوید: تاکنون خون اهدا نکرده‌ام. هنگامی که علت را می‌پرسیم کمی فکر می‌کند و می‌گوید: راستش تا به حال به این موضوع که باید خون اهدا کنم فکر نکردم. آن‌قدر هستند افرادی که خون اهدا کنند دیگر به من نمی‌رسد. ما صبح تا شب در مغازه هستیم و وقت آزاد نداریم که بتوانیم برای اهدای خون اقدام کنیم. اگر فرصتی پیش بیاید به طور حتم می‌روم. هنگامی که به او می‌گوییم پایگاه اهدای خون نزدیک مغازه‌اش هست، با تعجب می‌گوید: تصور می‌کردم که بخش اداری سازمان انتقال خون اینجا باشد وگرنه حتما سری به آنجا می‌زدم.

نفر بعدی که با او هم‌کلام می‌شویم یکی از تاکسی‌رانان منتظر مسافر است. او که ماسکی بر صورت ندارد، در پاسخ به پرسشمان می‌گوید:«شش سال قبل که خواهرزاده خانمم تصادف شدیدی کرده بود و به خون احتیاج داشت خون دادم. از آن زمان به بعد دیگر اهدای خون نداشتم.» او که خودش را خوانساری معرفی می‌کند، توضیح می‌دهد 23سال قبل کارش را با رانندگی در جاده شروع کرده و هفت سال قبل خودرو سنگینش را فروخته و حالا روی تاکسی کار می‌کند. علت اهدا نکردن خونش را با خنده و شوخی این‌گونه برایمان می‌گوید: «ما که تغذیه‌ خوبی نداریم، از صبح تا شب هم در این شهر آلوده و دودگرفته در حال کار کردن هستیم. خون ما که پر از آلودگی است به درد کسی نمی‌خورد که بروم و اهدایش کنم.» در بین صحبت‌هایمان سه مسافر داخل خودروش جا گرفته‌اند منتظرند که او حرکت کند.

دنده‌اش را آماده می‌کند و در پاسخ پرسشمان که در خانواده‌اش اهداکننده خون دارند می‌گوید:« نه نشنیده‌ام از اطرافیان و خانواده‌ام فردی برای انتقال خون اقدام کرده باشد.» سپس پایش را روی گاز می‌گذارد و از ما دور می‌شود.

نوبت دهه هفتادی‌هاست که خون بدهند

میراسکندری 37سال دارد و صاحب مغازه کیف و کفش‌فروشی در راسته خیابان چمران است. او می‌گوید: «تا به این سن فقط یکبار اهدای خون داشته‌ام. آن هم یادم نیست چند سال قبل بود و به چه دلیل اهدا کردم.» او در پاسخ به اینکه چرا دوباره برای این‌کار اقدام نکرده، توضیح می‌دهد:«دیابت نوع2گرفتم و پزشکم منعم کرده که خون اهدا کنم.» اما در ادامه صحبت‌هایش متوجه می‌شویم تا قبل از اینکه به بیماری دیابت مبتلا شود هم تمایلی برای اهدای خون نداشته است و آن یکبار هم از طریق آگهی‌های تلویزیونی که تشویق به انتقال خون داشته‌اند به این پایگاه‌ها مراجعه کرده است. میراسکندری در ادامه حرفش می‌گوید «از ما که گذشته نسل جوان و دهه هفتادی‌ها باید برای انتقال خون اقدام کنند. متأسفانه برخی بچه‌های این نسل هم که آلوده هستند، هرچند خودشان آن را اعتیاد نمی‌دانند. نسل جوان ما باید پویایی داشته باشد و در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کند، اما این کار را نمی‌‌کند.» در ادامه گفت‌وگویمان از او درباره پایگاه انتقال خون در خیابان دانشگاه نرسیده به میدان شریعتی می‌پرسیم که این فروشنده از آن بی‌خبر است و نمی‌داند که چنین پایگاهی در نزدیکی مغازه‌اش وجود دارد.

تاتو دارم نمی‌توانم خون اهدا کنم

وحید جهان‌شیری صندلی‌اش را خارج از مغازه‌اش گذاشته و تلفن همراهش در دست در حال بررسی‌کردن شبکه‌های اجتماعی‌اش است. به‌سراغش می‌رویم و بعد از معرفی خودمان موضوع گزارشمان را برایش توضیح می‌دهیم. او می‌گوید:« تا به حال اهدای خون نداشته‌ام.» علت را که از او می‌پرسیم آستین تی‌شرتش را بالا می‌زند و تاتوی بزرگی را نشانمان می‌دهد و می‌گوید:« این تاتو سبب شده تا نتوانم این کار
را بکنم.»

او می‌گوید:« اگر بخواهم برای سلامتی‌ام خون بدهم می‌توانم فصد یا حجامت کنم.»باقر هم که شاهد گفت‌وگوی ما با دوستش است وارد صحبتمان می‌شود. در پاسخ به پرسشمان می‌گوید:«کم خونی دارم نمی‌توانم اهدای خون داشته باشم. چند سال قبل 10سی‌سی خون دادم و حالم تا چند روز بد بود.» باقر متولد دهه 70 است و برای اینکه بتواند پول توجیبی‌اش را تأمین کند، شغل فروشندگی را انتخاب کرده است. هنگامی که از او می‌پرسیم چرا دوباره برای اهدای خون اقدام نکردی، پاسخ می‌دهد:« ما جوان‌ها چه تفریح و سرگرمی‌ای داریم که شاد باشیم. من الان باید پی درس و آماده شدن برای کنکور باشم، اما باید صبح تا شب در اینجا کار کنم تا مخارج خودم را تأمین کنم. با کدام دل خوش بروم خون اهدا کنم؟»

هر شش ماه اهدای خون دارم

رضا41سال دارد و در خیابان چمران لوازم پزشکی می‌فروشد. منتظر می‌شویم تا مشتری‌اش را که در حال خرید آتل دست است جواب بدهد. بعد از رفتن مشتری، می‌پرسیم آیا اهدای خون داشته‌ای؟» می‌گوید:« بله. هر شش ماه یکبار برای اهدای خون می‌روم.» او از سال 1374که برای اولین بار اهدای خون داشته تا به حال که 26سال از آن تاریخ می‌گذرد یک نوبت از اهدا را فراموش نکرده است. او می‌گوید:« هر زمان که سازمان انتقال خون ذخایرش کم می‌شود به اهداکنندگان مستمرش پیام می‌دهد. همین چند روز قبل هم پیام داد که می‌خواهم برای اهدای خون بروم.» با آنکه دیابت دارد، اما بیماری‌اش را مانع این کار نمی‌داند و می‌گوید: «پزشک تنها یکبار که قند خونم بالا بود گفت نباید خون اهدا کنم.» او معتقد است که انتقال خون علاوه بر کمک به همنوع سبب شده تا از نظر جسمی هم سلامت‌تر باشد. به همین دلیل است که این کار را تا به حالا ادامه داده است.

سید عبدالکریم یکی دیگر از رهگذران مقابل پایگاه انتقال خون است که با او هم‌کلام می‌شویم. او تاکنون اهدای خون نداشته و تمایلی هم به این کار ندارد. این جوان متولد 70می‌گوید:« چند وقت قبل شنیدم که ذخایر خونی کم شده و قصد اهدا داشتم، اما کرونا باعث شد که نروم. چون می‌ترسم کرونا بگیرم.» این فقط حرف عبدالکریم نبود، بلکه چند نفر از شهروندان هم به این موضوع اشاره کردند که در زمان کرونا تمایلی به اهدای خون ندارند.

ناگفته نماند با بانوانی که در این گزارش هم‌کلام شدیم هیچ کدامشان برای انتقال خون تاکنون اقدام نکرده بودند. آن‌ها معتقدند که بانوان کم‌خونی دارند و نباید انتقال‌دهنده باشند.

مشارکت شهروندان در شب‌های قدر بیشتر بود

به سراغ دکتر سید حمیدرضا اسلامی، سرپرست اداره کل انتقال خون استان خراسان رضوی، می‌رویم تا نکته‌هایی را که شهروندان در صحبت‌هایشان به آن‌ها اشاره کرده‌ بودند با او در میان بگذاریم.

دکتر اسلامی می‌گوید: شیوع ویروس کرونا سبب شده تا بسیاری از افراد از ترس ابتلا به بیماری، مراجعه کمتری به مراکز انتقال خون داشته باشند که این امر بر ذخیره‌سازی گروه‌های خونی تأثیر گذاشته است. البته هر سال با شروع ماه مبارک رمضان ذخایر خونی شهرمان کمتر شده، اما در هفته سوم و چهارم این ماه وضعیت بهتر می‌شود. امسال نیز شاهد چنین موضوعی بودیم و در شب‌های قدر شهروندان برای اهدای خون استقبال کردند. در شب احیا هزار و 67نفر به پایگاه‌های استان مراجعه کردند که این رقم نسبت به سال گذشته 92/35درصد رشد داشته است. از بین این هزار و67نفر که به پایگاه‌ها مراجعه کرده‌ بودند از 852نفر خون‌گیری انجام شد زیرا همه آن‌ها شرایط لازم را برای انتقال نداشتند. با این حال این رقم نسبت به سال گذشته 98/38درصد رشد داشته است. ما همواره تأکید داریم که اهداکنندگان مستمر استان ثروت‌های معنوی ما و بیماران هستند.

دکتر اسلامی با اشاره به یک درصد افزایش سهم بانوان انتقال‌دهنده خون در سال گذشته اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: برخلاف تصور عموم مردم که بانوان سهمی در انتقال خون ندارند، بانوان امسال مشارکت خوبی در این امر داشتند.

در شب‌های احیا تلاش کردیم محیطی را با کمک دانشگاه علوم پزشکی مشهد فراهم کنیم تا اهدا‌کنندگان بتوانند با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در محوطه پایگاه‌ها بنشینند و به مراسم شب احیا هم بپردازند. در شب‌های ماه مبارک از ساعت 21 تا یک بامداد 4پایگاه ما باز بود و به ارائه خدمات می‌پرداخت. همچنین واحدی از پلیس راهور در این پایگاه‌ها مستقر بود تا با ثبت پلاک خودروهایی که برای انتقال خون آمده‌اند از جریمه معاف کنند.

سرپرست اداره کل انتقال خون استان خراسان رضوی درباره رعایت مسائل بهداشتی برای پیشگیری از انتقال کرونا توضیح می‌دهد: اهدای خون در تمامی مراکز انتقال خون سراسر کشور در شرایطی کاملا استریل انجام می‌شود و تمامی تجهیزات استفاده شده نیز استریل و یکبار مصرف است. در تمام پایگاه‌ها دستورالعمل‌های بهداشتی، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و اهدای ماسک به افرادی که ماسک ندارند انجام می‌شود.

او با اشاره به اینکه کرونا بیماری تنفسی است و از طریق انتقال خون به فرد منتقل نمی‌شود، ادامه می‌دهد: کرونا ترس شهروندان برای انتقال خون را بیشتر کرده است و این امر سبب شده تا ذخایر خونی هم تحت‌تأثیر قرار بگیرد، اما نکته‌ درخور توجه این است که با شروع کرونا عمل‌های غیرضروری حذف شده و این امر سبب شد تا درخواست خونی بیمارستان‌ها هم کمتر شود. در حال حاضر ترس مردم درباره انتقال خون در زمان کرونا برطرف شده و مراجعه برای اهدای خون به حالت سابق برگشته است. وضعیت اهدای خون خوب است، اما شرایط شکننده است، چرا که نیاز به خون و فرآورده‌های آن همیشگی است و از سویی عمر برخی فرآورده‌های خونی مانند پلاکت سه روز است و بیماران، نیازمند به خون و فرآورده‌های آن هستند، بنابراین اهداکنندگان خون به تدریج و همیشگی برای اهدای خون اقدام کنند.

اهدای پلاسما برای بیماران کرونا به درخواست پزشک است

دکتر اسلامی با اشاره به اینکه تصور درستی است که جوانان باید بیشتر برای اهدای خون مراجعه کنند تا افراد بالای 50سال، می‌گوید: آمارهای ما نشان می‌دهد که مشارکت جوانان در امر اهدای خون به نسبت بیشتر شده است. ما هم تأکید داریم بیشتر جوانان برای این امر اقدام کنند، زیرا هر چه فرد جوان‌تر باشد کیفیت گلبول‌های قرمز هم بهتر خواهد بود. وی درباره اهدای پلاسمای افراد بهبود یافته کرونا توضیح می‌دهد: اهدای فرآورده‌های خونی و به‌ویژه پلاسما باید به درخواست مجموعه درمانی و پزشک باشد. در این صورت فرد بهبود یافته به پایگاه انتقال خون مراجعه و از او پلاسما گرفته می‌شود.

تاتو و حجامت منعی برای انتقال خون ندارد

بسیاری از افراد با عنوان کردن اینکه تاتو دارند، حجامت کرده‌اند اهدای خون انجام نمی‌دهند. در این زمینه سازمان انتقال خون می‌گوید: «افرادی که فصد، حجامت، تاتو،(خال‌کوبی)، طب سوزنی، سوراخ کردن گوش، الکترولیز یا زالو درمانی با زالو غیرپرورشی انجام داده‌اند بعد از یک سال می‌توانند برای انتقال خون اقدام کنند. مسئولان سازمان انتقال خون معتقدند به دلیل اینکه هنوز در کشورمان سازمان یا نهاد خاصی متولی قصد، حجامت و... نیست. وجود مراکز غیررسمی، استفاده نکردن از وسایل یکبار مصرف و استریل از جمله مواردی است که می‌تواند سلامت فرد را به خطر بیندازد.

شرایط انتقال‌دهنده خون

برای اینکه بتوانید جزو انتقال‌دهندگان خون باشید باید این شرایط را داشته باشید البته این شرایط آن‌قدرها هم که تصور می‌کنید سخت نیست.
حداقل سن 18سال تمام و حداکثر 60سال (اهداکنندگان مستمر تا 65)

حداقل وزن 50کیلوگرم

فواصل اهدای خون هر 8 هفته یکبار مشروط به آنکه تعداد دفعات آن در طول یک‌سال برای آقایان از چهاربار و برای بانوان از سه بار تجاوز نکند .
همراه داشتن اصل کارت شناسایی (شناسنامه، گواهی‌نامه، گذرنامه و برای اهداکنندگان بار اول کارت ملی الزامی است.)
در صورت وجود سابقه موارد زیر به طور حتم پزشک انتقال خون را در جریان قرار دهید: آلرژی‌ها، تب یونجه و...، مصرف دارو، سابقه بیماری‌های قلبی و عروقی، ریوی، کلیوی، کبدی، سابقه تزریق خون و فرآورده‌های آن‌، سابقه غش ـ صرع ـ تشنج، سابقه اعتیاد به مواد مخدر تزریقی، سابقه اعمال جراحی، سابقه رفتارهای پرخطر (تماس جنسی خارج از چارچوب خانواده)‌‌، سابقه خال‌کوبی ـ حجامت ـ تاتو،‌ سابقه زردی یا یرقان در خود و خانواده، مسافرت به مناطق آندمیک مالاریا

زندگی‌بخشی با خون

محمد حسین پیرزاده 65سال دارد و از اهداکنندگان مستمر سازمان انتقال خون محسوب می‌شود. او تاکنون 47بار برای اهدا اقدام کرده است. پیرزاده که در گذشته راننده کامیون بوده و حالا 5سالی است که بازنشسته شده است از سال70برای این‌کار خداپسندانه اقدام کرده است.او در سال دوبار برای اهدای خون مراجعه می‌کند حتی حالا که کروناست. خودش می‌گوید: «علاوه بر انتقال خون از سال 1395ماهی یکبار برای انتقال پلاکت و پلاسما می‌روم.» پیرزاده معتقد است که خون دادنش در این سال‌ها تضمینی برای سلامتی‌اش است: «انتقال خون علاوه بر اینکه کار خداپسندانه‌ای است و جان بیماران را نجات می‌دهد برای سلامتی خودم هم مفید است. می‌دانم با خونی که اهدا می‌کنم فردی زندگی‌اش نجات پیدا می‌کند. این امر بیشتر به من انگیزه می‌دهد تا در اهدای خون مداومت داشته باشم.»